Onam Formu Nedir?

Onam Formu Nedir?

Anayasal bir ilke olarak hasta üzerinde gerçekleştirilecek tüm müdahaleler ancak hastanın aydınlatılması ve bu aydınlatma neticesinde vereceği rıza ile gerçekleştirilebilir. Aydınlatmanın hastanın anlayacağı bir dille ve bizzat kendisine yapılması, mevzuatta öngörülen unsurları içermesi gerekir.

Aydınlatma hasta özerkliğinin yani hastanın kendi geleceğine karar verme hakkının bir gereği olup aydınlatılmış rıza ile ayrıca tüm detayları bilen hastanın hastalıkla başa çıkabilmesinin sağlanmasının hedeflendiği ifade edilmektedir.

Hasta Hakları Yönetmeliğinin 15. maddesi gereği aydınlatma;

• Hastalığın muhtemel sebepleri ve nasıl seyredeceği,

• Tıbbi müdahalenin kim tarafından nerede, ne şekilde ve nasıl yapılacağı ile tahmini süresi,

• Diğer tanı ve tedavi seçenekleri ve bu seçeneklerin getireceği fayda ve riskler ile hastanın sağlığı üzerindeki muhtemel etkileri,

• Muhtemel komplikasyonları, reddetme durumunda ortaya çıkabilecek muhtemel fayda ve riskleri,

• Kullanılacak ilaçların önemli özellikleri,

• Sağlığı için kritik olan yaşam tarzı önerileri,

• Gerektiğinde aynı konuda tıbbî yardıma nasıl ulaşabileceği,

hususlarını içermelidir. Özellikle komplikasyonlar bakımından Yargıtay’ın “olası tüm komplikasyonlar hakkında bilgilendirdi” şeklindeki genel ve soyut ifadeler yerine somut olarak hangi komplikasyonların meydana gelebileceğinin yer almasını istediğini de ifade etmiş olalım. 



Aydınlatma kural olarak tıbbi müdahaleyi yapacak kişi tarafından gerçekleştirilir. Müdahaleyi yapacak kişinin aydınlatma görevini başkasına devretmesi halinde yapılacak aydınlatmanın içeriğinin sıhhatinden müdahaleyi yapacak kişi bizzat sorumlu olmaya devam eder.

Tıbbi müdahalenin gerçekleştirildiği sağlık kurumu da aydınlatmanın usul ve mevzuata uygun gerçekleştirilmesinden hekimle birlikte sorumlu olur. Aydınlatma tıbbi müdahale yapılacak kişinin kendisine veya küçük/kısıtlı ise veli/vasisine yapılır. Ancak küçüğün yapılacak müdahaleyi anlayabilecek yaşta (15-18 gibi) olması halinde kendisinin de aydınlatılması gerekir.

Hastanın bizzat kendisine aydınlatma yapılabilecek durumlarda hasta yerine hasta yakınlarının aydınlatılmasının veya tıbbi müdahale için rızalarının alınmasının hukuki bir geçerliliği bulunmamaktadır. Ayrıca hastanın yapılacak müdahale öncesinde düşünülebilmesi ve gerekirse ikinci görüş alabilmesi için makul bir süre (ortalama 24 saat) tanınmalıdır.

Aydınlatmanın (bazı istisnai tıbbi müdahaleler hariç) yazılı olması şartı bulunmamasına rağmen olası yargılamada hekim ve sağlık kuruluşlarına ispat kolaylığı sağlaması bakımından yazılı yapılması tavsiye edilmektedir. Ayrıca Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 26. maddesinde de mevzuatta yazılı olmasını gerektiği durumlar ve uyuşmazlığa mahal vermesi tıbben muhtemel görülen tıbbi müdahaleler için sağlık kurum ve kuruluşu tarafından yukarıdaki unsurları içeren onam (rıza) formu hazırlanması gerektiği belirtilmiştir.



Yapılan sözlü aydınlatma akabinde iki nüsha olarak hazırlanan onam formu hasta veya yasal temsilcisi (veli/vasi) ile aydınlatmayı yapan ve müdahaleyi gerçekleştirecek sağlık çalışanı tarafından imzalanacak; bir nüshası hastaya verilecek diğer nüsha ise sağlık kuruluşunun arşivinde muhafaza edilecektir.

Hastaya aydınlatma kapsamı dışında bir müdahalenin yapılmış olması, müdahalesonrası meydana gelen komplikasyondan aydınlatma sürecinde bahsedilmemiş olması, onam formlarında bu komplikasyon ihtimallerin yer almıyor olması, aydınlatmanın reşit ve aklı başında olan hasta yerine bir yakınına yapılmış olması ve hasta haricindeki bu kişilerce onam formlarının imzalanmış olması yargılama sürecinde yapılan aydınlatmaların geçersizliğine sebebiyet veren durumlar arasında yer almaktadır.

Okuma yazması olmayanlar bakımından onam formuna parmak basmalarının sağlanması ve bu duruma şahit olan bir hasta yakınının da aynı şekilde onam formunu imzalaması temin edilmelidir. Hastanın onam formunun yazılı olduğu dili bilmiyor olması halinde hastanın ve onam formunun dilini bilen bir kimsenin huzurunda aydınlatmanın yapılması ve onam formunun imzalanmasına şahitlik yapan kişinin de tercüman sıfatıyla onam formunu tercüme ettiği beyanı ile birlikte imzasının alınması gerekir.